Συγκοπή 

​

Με τον όρο συγκοπή (ή συγκοπτική κρίση ή συγκοπτικό επεισόδιο) εννοούμε την αιφνίδια και προσωρινή απώλεια της συνείδησης και του ορθοστατικού τόνου, ενώ η επαναφορά (ανάνηψη) του ασθενούς από το επεισόδιο γίνεται αυτόματα, χωρίς κάποια θεραπευτική παρέμβαση.

Η συγκοπή ως σύμπτωμα είναι υπεύθυνη για το 3% των επισκέψεων στα τμήματα επειγόντων περιστατικών. Συμβαίνει αρκετά συχνά σε νεαρούς υγιείς ενήλικες, αλλά αποτελεί συχνό και υποτροπιάζον σύμβαμα και στους ηλικιωμένους. Συγκεκριμένα, η ετήσια επίπτωση συγκοπτικών επεισοδίων στα ηλικιωμένα άτομα είναι περίπου 6%, ενώ νεαρά άτομα αναφέρουν αντίστοιχα επεισόδια σε ποσοστό έως και 40%.

​

Η συγκοπή οφείλεται σε μείωση της αιματικής ροής στο δικτυωτό σχηματισμό του εγκεφάλου, που εντοπίζεται στο στέλεχος του εγκεφάλου και δεν πρέπει να συγχέεται με άλλα αίτια απώλειας συνείδησης όπως το κώμα (σηπτικό, υποογκαιμικό) και άλλα νευρολογικά ή ψυχιατρικά αίτια που δεν χαρακτηρίζονται από αιφνίδια εμφάνιση και αυτόματη επαναφορά.

 

Αίτια συγκοπής

​

Τα αίτια εμφάνισης συγκοπής είναι πολλά και μπορούν να καταταχθούν σε δύο κατηγορίες: τα καρδιαγγειακά και μη καρδιαγγειακά αίτια.

​

Τα καρδιαγγειακά αίτια διακρίνονται :

1. Σε αγγειοκινητικά αίτια που παρατηρείται αιφνίδια πτώση της αρτηριακής πίεσης ή και της καρδιακής συχνότητας, όπως είναι η κοινή λιποθυμία, που παρατηρείται μετά την ούρηση, μετά την αφόδευση, στην όψη του αίματος, μετά από έντονο βήχα, η ορθοστατική υπόταση κ.α..

2. Σε καρδιακά αίτια που παρατηρείται μηχανική απόφραξη στη ροή του αίματος στις καρδιακές κοιλότητες, όπως στη στένωση αορτικής βαλβίδας, στην υπερτροφική αποφρακτική μυοκαρδιοπάθεια, στην τετραλογία Fallot, στο μύξωμα καρδιάς, στον καρδιακό επιπωματισμό κ.α.. Η καρδιακή συγκοπή μπορεί επίσης να είναι απότοκος αρρυθμιών. Συγκοπή μπορεί να προκληθεί από βράδυ-αρρυθμίες όπως παρατηρούνται στο σύνδρομο νοσούντος φλεβοκόμβου και σε υψηλού βαθμού κολποκοιλιακούς αποκλεισμούς, είτε από τάχυ-αρρυθμίες, όπως υπερκοιλιακές και κοιλιακές ταχυκαρδίες.

 

Η μη καρδιακής αιτιολογίας συγκοπή μπορεί να οφείλεται σε παροδικό ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, κρίσεις ιλίγγου, ψυχωσική συνδρομή, ημικρανίες και επιληπτικά επεισόδια.

 

Διαγνωστικά μέσα

​

Εξέχουσα θέση στην διάγνωση και επομένως στην αντιμετώπιση ενός συγκοπτικού επεισοδίου έχουν η σωστή λήψη ιστορικού του ασθενούς και η κλινική εξέταση. Αυτά θα κατευθύνουν τον ιατρό για να προχωρήσει σε επιπλέον διαγνωστικό έλεγχο. Ανάλογα με το ιστορικό τους οι ασθενείς εντάσσονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: σε αυτούς με οργανική (δομική) καρδιοπάθεια και σε αυτούς χωρίς υποκείμενη καρδιακή νόσο. Οι ασθενείς της πρώτης κατηγορίας χρήζουν ιδιαίτερης παρακολούθησης και σχεδόν ποτέ σε αυτούς ένα τέτοιο επεισόδιο δεν είναι αθώο.

​

Τα διαγνωστικά μέσα που έχουμε στη διάθεση μας είναι τα εξής:

​

• Αιματολογικές εξετάσεις: αιματοκρίτης, σάκχαρο, ηλεκτρολύτες, καρδιακά ένζυμα.

• Ηλεκτροκαρδιογράφημα. Από το ΗΚΓ μπορούμε να αντλήσουμε σημαντικές πληροφορίες και πρέπει να διενεργείται το συντομότερο δυνατό καθώς θέτει τη διάγνωση στο 5% των συγκοπτικών επεισοδίων. Μπορεί να αποκαλύψει άμεσα το αίτιο της συγκοπής εάν καταγράψει τρέχουσα αρρυθμία είτε να διαγνώσει παθήσεις που σχετίζονται με αρρυθμίες όπως η οξεία ισχαιμία του μυοκαρδίου, σύνδρομο Wolff-Parkinson-White, σύνδρομο μακρού η βραχέος QT διαστήματος και άλλα.

• Υπέρηχος (triplex) καρδιάς. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμος καθώς τεκμηριώνει τη διάγνωση των οργανικών καρδιοπαθειών που αποτελούν αίτια συγκοπτικών επεισοδίων.

• Holter ρυθμού. Είναι συνεχής καταγραφή του καρδιακού ρυθμού σε συνθήκες καθημερινής ζωής του ασθενούς και συνήθως τίθεται για 24-48 ώρες. Τα τελευταία χρόνια έχουν εξελιχθεί νεότερες συσκευές όπως οι εμφυτεύσιμοι καταγραφείς (implantable loop recorders) που συνιστούν μικρές συσκευές που τοποθετούνται στον ασθενή, με διάρκεια ζωής έως 3 έτη και δίνουν τη δυνατότητα στον ιατρό να παρακολουθεί τους ασθενείς με τηλεμετρία. Η επιστημονική κοινότητα αναμένει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις νεότερες εξελίξεις από τις εφαρμογές που αναπτύσσονται στα smart-phones και αν και κατά πόσον μπορούν να είναι αξιόπιστες και χρήσιμες.

• Δοκιμασίες ισχαιμίας του μυοκαρδίου. Τέτοιες εξετάσεις όπως η δοκιμασία κόπωσης επί κυλιόμενου τάπητα και το stress-echo γίνονται για αποκλεισμό της στεφανιαίας νόσου η οποία είναι ένα από το κυριότερα αίτια συγκοπής και αιφνίδιου θανάτου.

• Δοκιμασία ανάκλισης (tilt – test). Αποτελεί χρήσιμη εξέταση στην αιτιολογία ενός συγκοπτικού επεισοδίου, εάν είναι λόγω καρδιαναστολής (χαμηλής καρδιακής συχνότητας), αγγειοκινητικής (χαμηλής αρτηριακής πίεσης), είτε μικτής αιτιολογίας. Πραγματοποιείται σε ειδικό χώρο, παρουσία εξειδικευμένου προσωπικού με τον ασθενή να τοποθετείται σε ειδικό ανακλινόμενο κρεβάτι

• Ηλεκτροφυσιολογική μελέτη : Διενεργείται στο ηλεκτροφυσιολογικό εργαστήριο από εξειδευμένους αρρυθμιολόγους και εκτιμάται η αγωγή του ηλεκτρικού ερεθίσματος της καρδιάς του ασθενούς. Επιπλέον γίνεται πρόκληση τάχυ-αρρυθμιών που μπορούν να εξηγήσουν συγκοπτικά επεισόδια. Το ηλεκτροφυσιολογικό εργαστήριο έχει διπλό ρόλο καθώς εκτός από τη διάγνωση του αιτίου συγκοπής, εκεί εντέλει τις περισσότερες φορές γίνεται και η αντιμετώπιση στα καρδιακά αίτια συγκοπής (εμφύτευση βηματοδοτών, απινιδιστών και κατάλυση αρρυθμιών)

 

Αντιμετώπιση

​

Η αντιμετώπιση της συγκοπής περιλαμβάνει την ενημέρωση και εκπαίδευση του ασθενούς, τη χορήγηση φαρμάκων και την εμφύτευση βηματοδοτών και καρδιομετατροπέων-απινιδιστών. Οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται πώς να αποφεύγουν πιθανούς εκλυτικούς παράγοντες και να διδάσκονται ειδικούς χειρισμούς, που προλαμβάνουν τέτοια δυνητικά επικίνδυνα επεισόδια. Παράγοντες ικανοί να προκαλέσουν συγκοπή είναι η παρατεταμένη ορθοστασία, η υψηλή θερμοκρασία, τα βαριά γεύματα, η έντονη νηστεία, η έλλειψη ύπνου, η κατανάλωση αλκοόλ και η αφυδάτωση. Οι οδηγίες προς τους ασθενείς θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη λήψη ύπτιας θέσης κάθε φορά που εμφανίζονται τα πρόδρομα συμπτώματα και την αποφυγή δραστηριοτήτων που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρό τραυματισμό.

​

Τέλος, φαρμακευτική αγωγή αλλά και εμφυτεύσιμες συσκευές θα πρέπει να χορηγούνται στους ασθενείς με υποτροπιάζοντα συγκοπτικά επεισόδια, τα οποία δεν αντιμετωπίστηκαν με τα μη φαρμακευτικά μέτρα και σε ασθενείς με δομική νόσο της καρδιάς που έχουν κατάλληλη ένδειξη.