Καρδιακές αρρυθμίες
Το ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς
Εξειδικευμένα κύτταρα της καρδιάς δημιουργούν ηλεκτρικό ρεύμα που διαχέεται κατά μήκος και προκαλεί μηχανική κίνηση (συστολή-διαστολή) Ο βασικός ρυθμός που γεννάται από την ηλεκτρική διέγερση είναι ο φλεβοκομβικός. Οποιαδήποτε παραλλαγή του ερεθίσματος ονομάζεται αρρυθμία, είτε αυτή είναι βράδυαρρυθμία ( σφυξείς < 50 ανά λεπτό) ή ταχυαρρυθμία (σφύξεις > 110 ανά λεπτό).
Οι αρρυθμίες που προκύπτουν ονομάζονται αναλόγως από το κέντρο που τις προκαλεί. Έτσι προκύπτουν τάχυαρρυθμίες όπως φλεβοκομβική ταχυκαρδία, υπερκοιλιακή ταχυκαρδία, κολπική μαρμαρυγή και πτερυγισμός και κοιλιακές ταχυκαρδίες.
Αντιστοίχως υπάρχουν και βραδυαρρυθμίες όπως φλεβοκομβική βραδυκαρδία, κολποκοιλιακός ή φλεβοκομβοκολπικός αποκλεισμός.
Έκτακτες συστολές
Η απλούστερη μορφή αρρυθμίας είναι οι έκτακτες συστολές. Αυτές διαφέρουν από τις κανονικές γιατί προέρχονται από άλλες περιοχές της καρδιάς και όχι από το φλεβόκομβο. Όταν οι συστολές προέρχονται από την περιοχή των κόλπων ονομάζονται υπερκοιλιακές, επειδή οι κόλποι βρίσκονται πάνω από τις κοιλίες της καρδιάς. Όταν οι έκτακτες συστολές προέρχονται από τις κοιλίες, αυτές ονομάζονται κοιλιακές.
Οι έκτακτες συστολές είναι η συνηθέστερη μορφή αρρυθμίας και εμφανίζονται τόσο σε άτομα με καρδιοπάθεια, όσο και σε άτομα χωρίς καρδιακή νόσο. Είναι αρκετά συχνό εύρημα και σε νεαρά υγιή άτομα και αυξάνονται όσο αυξάνει η ηλικία. Πολλές φορές οι έκτακτες συστολές εμφανίζονται ή αυξάνονται ύστερα από κατάχρηση καφέ, κατανάλωση αλκοόλ ή καπνού. Μερικές φορές οι έκτακτες συστολές δε γίνονται αντιληπτές από το άτομο και διαπιστώνονται τυχαία κατά την ιατρική εξέταση. Σε άλλες όμως περιπτώσεις γίνονται αισθητές σαν “φτερούγισμα”, ή σαν ένα άδειασμα στο στήθος.
Επειδή οι έκτακτες συστολές δεν είναι συνεχείς, αλλά μπορεί να εμφανίζονται σε ορισμένα μόνο χρονικά διαστήματα της ημέρας, ή και πολύ αραιότερα, είναι δυνατό να μην καταγραφούν σε ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι ιδιαίτερα βοηθητική χρήσιμη η 24ωρη ή 48ωρη καταγραφή του καρδιακού ρυθμού με συσκευή Holter . Οι υπερκοιλιακές εκτακτοσυστολές είναι κατά κανόνα καλοήθείς και αποτελούν «αθώα» αρρυθμία ενώ ο κίνδυνος για σοβαρότερες αρρυθμίες είναι εντονότερος στην περίπτωση των κοιλιακών έκτακτων συστολών.
Ταχυ-αρρυθμίες
Η φλεβοκομβική ταχυκαρδία είναι συνήθως αθώα και προκαλείται από εξωκαρδιακές καταστάσεις και συνήθως δεν σχετίζεται με καρδιακά νοσήματα. Σχετίζεται με σωματικό ή ψυχικό στρες, εμπυρετό, θυρεοειδοπάθεια, τρέξιμο, υψηλό πυρετό, κ.τ.λ. Η καρδιακή συχνότητα δεν υπερβαίνει τους 150-160 σφυγμούς ανά λεπτό και ο αριθμός των σφύξεων αυξάνεται και μειώνεται προοδευτικά.
Υπερκοιλιακές αρρυθμίες
Μία σχετικά συνήθης αρρυθμία είναι η παροξυσμική υπερκοιλιακή ταχυκαρδία. Η ταχυκαρδία αυτή εμφανίζεται συχνά σε υγιή άτομα και από μικρή συνήθως ηλικία. Η συχνότητα των καρδιακών παλμών είναι μεγάλη και κυμαίνεται μεταξύ 160 και 220 παλμών στο λεπτό. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει καρδιοπάθεια και η ταχυκαρδία οφείλεται σε διπλή οδό στο ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς. Σε άλλες όμως περιπτώσεις η ταχυκαρδία αυτή μπορεί να οφείλεται στην ύπαρξη ενός μικρού επιπρόσθετου καρδιακού ιστού (δεμάτιο) σε μία θέση της καρδιάς που φυσιολογικά δεν θα έπρεπε να υπάρχει. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργείται ένα είδος βραχυκυκλώματος στο ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς το οποίο προκαλεί την ταχυκαρδία. Η ακριβής θέση του δεματίου μπορεί να προσδιοριστεί με ηλεκτροφυσιολογικό έλεγχο και να αντιμετωπιστεί μέσω κατάλυσης με υψίσυχνο ρεύμα την με πολύ καλά αποτελέσματαίαση του ασθενούς, χωρίς περαιτέρω υποτροπές.
Ο τρόπος που εμφανίζεται αυτή η ταχυκαρδία αλλά και ο τρόπος που σταματά είναι χαρακτηριστικός και την κάνει να ξεχωρίζει από τη φυσιολογική (φλεβοκομβική) ταχυκαρδία. Η υπερκοιλιακή ταχυκαρδία εμφανίζεται κατά κανόνα εντελώς αιφνίδια, κάποια συγκεκριμένη κατάσταση ή ενόχλημα. Στις περισσότερες περιπτώσεις η υπερκοιλιακή ταχυκαρδία είναι καλά ανεκτή για αρκετό χρονικό διάστημα από την έναρξη της, ειδικά αν το άτομο είναι νέο στην ηλικία. Αν όμως η ταχυκαρδία παραταθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, προκαλείται αίσθημα ζάλης, έντονη κόπωση, εξάντληση ή λιποθυμία, επειδή η αρτηριακή πίεση πέφτει χαμηλά. Για το λόγο αυτό είναι προτιμότερο κατά τη διάρκεια της ταχυκαρδίας το άτομο να είναι ξαπλωμένο.
Καταλύση (ablation) υπερκοιλιακών αρρυθμιών
Σε ασθενείς με υπερκοιλιακές αρρυθμίες η κατάλυση αποτελεί πλέον θεραπεία εκλογής. Με τη χορήγηση υψίσυχνου ρεύματος επιτυγχάνεται ίαση των ασθενών και απαλλαγή εφ’όρου ζωής απότα ενοχλητικά συμπτώματα που προκαλεί η ταχυαρρυθμία είτε οφείλεται σε διπλή οδό στον κολποκοιλιακό κόμβο είτε σε δεμάτιο.
Κολπική μαρμαρυγή και πτερυγισμός
Δύο ακόμη συχνές υπερκοιλιακές αρρυθμίες είναι ο κολπικός πτερυγισμός και η κολπική μαρμαρυγή. Αυτές οι δύο αρρυθμίες μοιάζουν μεταξύ καθώς και στις δύο παράγονται εκατοντάδες κολπικά ερεθίσματα, τα οποία φιλτράρονται από ένα «οχυρό» που ονομάζεται κολποκοιλιακός κόμβος, το οποίο επιτρέπει μόνο σε ορισμένα αλλά αρκετα να περάσουν στις κοιλίες για να έχουμε ταχυκαρδία. Στην κολπική μαρμαρυγή τα ερεθίσματα στους κόλπους είναι εντελώς άρρυθμα ενώ στον πτερυγισμό είναι σχεδόν ρυθμικά. Η κολπική μαρμαρυγή συναντάται συχνά στους καρδιοπαθείς, αλλά μπορεί πιο σπάνια εμφανίζεται και σε υγιή άτομα, μπορεί να είναι παροδική (παροξυσμική) ή μόνιμη. Τα επεισόδια μπορεί να διαρκούν από λίγα λεπτά μέχρι πολλές ώρες και σπανιότερα ημέρες. Με την πάροδο των ετών τα επεισόδια διαρκούν περισσότερο και εμφανίζονται συχνότερα μέχρις ότου καταλήξουν μόνιμες.
Τα φάρμακα ή ακόμα και ηλεκτρική ανάταξη μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να εξαλειφθεί η αρρυθμία άλλα πολλές φορές είναι αναποτελεσματικά και όταν η αρρυθμία εγκατασταθεί μόνιμα, στόχος των φαρμάκων είναι να μειώσουν τον αριθμό των ερεθισμάτων που περνούν από τους κόλπους στις κοιλίες.
Καταλύση (ablation) κολπικής μαρμαρυγής
Η κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής πραγματοποιείται είτε με τη μέθοδο των ραδιο-υψίσυχνων κυμάτων (radio-frequency ablation) είτε με αυτή της κρυοπηξίας (cryoballon ablation). Κάθε μέθοδος παρουσιάζει συγκεκριμένα πλεονεκτήματα αλλά η αποτελεσματικότητα τους κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα.
Ανάλογα με τον τύπο της κολπικής μαρμαρυγής (παροξυσμική, εμμένουσα, ή ακόμα και χρόνια) η αποτελεσματικότητα των επεμβάσεων κατάλυσης κολπικής μαρμαρυγής φτάνει το 80% και υπερτερεί καθώς είναι πιο αποτελεσματική από όλα τα χορηγούμενα αντι-αρρυθμικά φάρμακα .
Κοιλιακές αρρυθμίες
Πρόκειται για μια αρκετά σοβαρή αρρυθμία που εμφανίζεται σε άτομα με γνωστό καρδιακό νόσημα, συνήθως στεφανιαία νόσο ή μυοκαρδιοπάθεια. Πιο σπάνια μπορεί να εμφανιστεί και σε υγιή άτομα σε καλοήθη μορφή όπου στην περίπτωση είναι αντιμετωπίσιμη με φαρμακευτική αγωγή ή με κατάλυση (ablation). Τα ποιο συχνά αίτια κοιλιακής αρρυθμίας είναι στεφανιαία νόσος – παλαιό έμφραγμα μυοκαρδίου, μυοκαρδιοπάθειες, και καρδιακή ανεπάρκεια. Όταν δεν ανευρίσκεται κάποιο αίτιο τότε μιλάμε για ιδιοπαθείς κοιλιακές αρρυθμίες που είναι και οι καλοηθέστερες.
Άτομα με κοιλιακές αρρυθμίες μπορεί εμφανίσουν αίσθημα παλμών (φτερούγισμα), λιποθυμικά επεισόδια, αδυναμία και καταβολή δυνάμεων. Η οργανωμένη κοιλιακή αρρυθμία όταν είναι συνεχής ονομάζεται κοιλιακή ταχυκαρδία και μπορεί μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα να εξελιχθεί σε κοιλιακή μαρμαρυγή, η οποία είναι μία θανατηφόρα αρρυθμία, αν δεν αντιμετωπισθεί με ηλεκτρική ανάταξη. Αποτελεί τον συχνότερο μηχανισμό αιφνίδιου καρδιακού θανάτου και εμφανίζεται συχνά μετά από οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου.
Η κοιλιακή αρρυθμία αντιμετωπίζεται με αντιαρρυθμικά φάρμακα αφού πρώτα διαπιστωθεί το αίτιο και ο μηχανισμός που τη προκαλεί. Τα τελευταία χρόνια διενεργείται και επεμβατική θεραπεία και συγκεκριμένα κατάλυση (ablation) κοιλιακών εκτάκτων συστολών και ταχυκαρδιών είτε ενδοκαρδιακά είτε επικαρδιακά με σύγχρονα συστήματα ηλεκτροανατομικής χαρτογράφησης.
Σε ασθενείς που υπάρχει ένδειξη, όπως πρωτογενής η δευτερογενής πρόληψη καρδιακού θανάτου πραγματοποιούνται εμφυτεύσεις απινιδιστών-καρδιομετατροπέων. Οι εμφυτεύσιμοι καρδιομετατροπείς-απινιδιστές ενδείκνυνται σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια και μειωμένο κλάσμα εξωθήσεως και σε ασθενείς που πάσχουν από δομικά ή ηλεκτρικά νοσήματα της καρδίας και έχουν αυξημένο κίνδυνο για κοιλιακή αρρυθμία. Με κατάλληλους θεραπευτικούς αλγορίθμους αναγνωρίζουν επικίνδυνες και δυνητικά θανατηφόρες αρρυθμίες, τις αντιμετωπίζουν κατάλληλα και αυξάνουν την επιβίωση αυτών των ασθενών. Η διαδικασία εμφύτευσης μοιάζει αρκετά με την εμφύτευση ενός συμβατικού βηματοδότη.
